TURİST:BİR KOCALIK PARODİSİ

Kökler salarız yaşama.Bağlar kurarız hayatla,kendimizi var ederiz insanlarla. Sıfatlar alırız, bir şey oluruz. Birileri için önemli birileri için hiç oluruz.Aşık oluruz, severiz. Çocuklarımız olur aile oluruz.Bağlarımız kuvvetlenir. Yaşam bir bütün olur. Zıtlıklarla yaşamanın gücü çıkar ortaya.Ama hep bir güven vardır. Düştüğümüzde kaldıracak kaybolduğumuz da bulacak diye.O güven kökleri sağlamlaştırır, yeni dalları tomurcuklandırır. İnsan alışır düzene, unutur başlangıcı. Hatırlaması için ayağının boşluğa gelmesi ve bocalaması gerekir. O zaman uyanır alışkanlıklarının rüyasından.

Rüyalardan uyanmak yaşamın özeti sanki. Zaman ve mekan değişse de insana dair şeyler değişmiyor. Ruben Östlund Turist filmi ile bize bir babanın uyanışını  Fransa'nın Alplerin de yer alan bir kayak merkezinde beş günlük tatile çıkmış bir ailenin üzerinden anlatıyor. Başroller de hikayemizin kahramanı babayı Johannes Kuhnke(Tomas),ailemizin fedakar annesini Lisa Lowen Kongs(Ebba),ailenin çocuklarını ise Clara Wettergren(Vera) ve Vincent Wettergren(Harry) canlandırıyor.

Bir Elmanın Yarısı:İlk Gün

Aile olmak birliktelik ,bir duygudaşlıktır. Aynı evde birbirinden farklı hayatların bir bağla bağlanmasıdır.Alışkanlık,fedakarlıktır belki de. Çocuklar sonradan katılır aileye,anne ve baba ise o aileyi kadın ve erkek olarak seçerek kurarlar.Bir birliktelik, yuva inşa ederler.Çocuklar o yuvanın meyveleri olur. Hep o ilk heyecan kalır mı bilinmez. Fotoğrafçı onlara nasıl durmalarını söylerken Ebba ya da Tomas bunları düşünüyor muydu acaba? Eşinizle şöyle durun,çocuklara şöyle yanaşın. Bir şey var ama ne? Belli değil. Her şey güllük gülistanlık duruyor. Birbirleriyle daha iyi vakit geçirmek için tatile çıkarlar. Aile üyeleri Tomas'ı bir nebze telefonundan ayırarak yanlarında tutmak isterler.

Pembe Gözlükleri Çıkarış:İkinci Gün

Alpler'in eşliğinde enfes bir kahvaltı,sevdikleriniz de yanınızda daha güzel ne olabilir ki?Tomas manzarayı seyretmekte, oğlu Harry baba baba diye bağırmakta,Tomas ise korkulacak bir şey yok,kontrollü bir durum demekte.Ama karlar üzerlerine doğru gelmektedir. Bir toz bulutu kaplar ortalığı. Toz bulutu kalkar,herkes yanındakini kontrol eder. Ebba şaşkındır. Tomas ise ortalıklarda yoktur. Sakin bir şekilde gelir. Masaya otururlar ve yemeklerine devam ederler. Sanki az önce üstlerinden bir çığ geçmemiş gibi.

Üstlerinden sadece geçen bir çığ olsa atlatılır belki.Çünkü çığ oldu ve bitti. Ama insan acil durumlarda diğer insanların ne yaptığı,nasıl davrandığıyla ilgilenir.Büyük parçadaki küçük parça daha önemli olur. Belki de  durumu şöyle özetleyebiliriz; ölüm gibi bir şey oldu ama kimse ölmedi. Ebba ne yapacağını bilemez. Bir şey olmuştur,bir çıt sesi  duymuştur. Ama nereden geldiğini,neden geldiğini,ne yapması gerektiğini bilemez. Sarıl der Tomas'a sarıl bana.Her şeyin eskisi gibi olmasına ihtiyacım var.Çatırdayan bardak bir daha eskisi gibi olur mu?

Dünyaya çığlık:Üçüncü ve Dördüncü Gün

Aynı çıt sesini herkes duymuştur. Harry ve Vera anne ve babalarının ayrılacağını düşünmekte,Tomas bir sorun yok havalarında ama içten içe o da farkındadır. Ebba ise harekete geçen çözüm arayan,cevapları deneyendir. Charlotte ve sevgilisinin yanında yaşadıklarını gülerek anlatması,sonrasında Matts ve genç sevgilisinin yanında  eteğinde ki taşları dökmesi,Tomas'ın sessiz kalması,Mats'in olayı açıklamaya çalışmaları da kesmez Ebba'yı.Videoyu izlemek ister,izlenen görüntüler Tomas'ın kaçtığını olduğu gibi ortaya döker.Herkes derin bir sessizliğe gömülür.

Birlikte yattıkları yatakta yatmaz Tomas.Erkenden çıkar Matsile kayağa giderler. Mats ona bağır der,çığlık atmak en iyi terapidir.Tomas çığlık atar attıkça kendine gelir.Sonrasında genç bir kızın yanlarına gelerek arkadaşım sizi beğeniyor demesi Tomas'ın öz güveni bir anlık yerine gelir.Otele döner Ebba ve çocuklar yoktur. Tomas ne yapacağını bilemez.Durur,bekler,dışarı çıkar sonrasında odaya tekrar gider.

Ebba'ya konuşmak istediğini söyler.Ağlamaya çalışır,Ebba inanmaz. Tomas uzun bir süreden sonra ilk defa dürüst olmaya kararlıdır. Bir sürü şey yaptım.Her seferinde yapan insandan tiksindim. Üstünü örttüm,yok etmeye çalıştım ama olmadı. 'Kendi içgüdülerimin kurbanıyım.Yalan söyledim,seni aldattım.' der ve ağlamaya başlar,bir çocuk gibi durmadan ağlar.Ebba şoktadır ne yapacağını bileme.İçeriye götürür onu. Çocuklar gelir ,babalarına sarılırlar.Vera annesini de ona sarılmaya zorlar. Ve hep birlikte yeniden aile olurlar.

Yeniden Doğuş:Beşinci Gün

Tozları paspasın altına süpürmek onların çoğalarak yeniden ortaya çıkmasını beraberin de getirir. İnsan sorunlarıyla yüzleşmekten kaçar.Aman rahatım bozulmasın,düzenim bozulmasın der,biriktirir durur,ortaya çıktığında ise kimse duduramaz. Ebba ve Tomas ilişkilerin de çatlak sesleri vardı ama duyulmuyordu. Çığ sayesinde göz ardı edilemeyecek şekilde ortaya çıktı.

Tatillerinin son günlerinde hep beraber kaymaya giderler. Tomas evin reisi olarak onları yönlendirir.Ne yapılacağını belirtir,ipleri eline alır.Ortalığı bir sis kaplar Ebba yoktur,Tomas gider Ebba'yı kucağına alarak gelir.Ebba sonrasında yürüyerek kayak takımlarını almaya gider. Ebba Tomas'ı denemiştir. Tomas bu sınavda başarılı olmuştur.Otelden çıkış sahneleri Çok şeyin değiştiğini gösterir. Ne yapacağını bilen bir aile portresi çizer.

Film bitti diye bekleriz. Mutlu son,'aile kurtuldu tarzı' romantik bir cevap çıkar karşımıza zannederiz.Yanıldığımızı otobüs sahnesi ile anlarız. Ebba gergindir.Otobüs her viraj alışında gerilmeye devam eder,durduğu anda ise koşarak iner.Çocuklarına ya da eşine bakmaz,sadece kendiyle ilgilenir.Yürüyerek inerler yokuşu. Tomas sigara içer,oğlu baba sigara mı içiyorsun dediğinde evet der içiyorum.Film gelmek istediği noktaya gelir.Ve Tomas'ı kurtarır.

 

Sonuç

Ruben Östlund'un Turist'i modern dünyada erkeğin düştüğü bunalımı çığ metaforunu kullanarak anlatır.Ebba'nın kendini sorgulaması,Charlotte'nin varlığı,Mats'in adaleti sağlama çabaları Tomas'ı kendine getirme yolunda ki evrelerdir.Bu açıdan bakıldığında feminist bir okumayla yerilecek bir nokta çıkabilir.Ama böylesi bit yorum haksızlık olur.Bazı anlarda hayatta her zaman olduğumuz kişi olmayabiliriz.Hep fedakar cesur oluruz diye düşündüğümüz zaman bunları yapamayabiliriz.İnsan kendini çok tanıdığına inanır.Hep kontrolü elinde tutan olduğunu zanneder ama yaşam her daim onu sınar.Mücbir sebepler hayatımızda kendimizden beklenileni yapamadığımızda ortaya çıkan suçluluk duygusuna bir cevap niteliğindedir.

                                             

THE IMITATION GAME

Yaşamak insan için sadece nefes alıp vermek değildir benliğini keşfedip bununla var olmaktır. Her an her saniye var olma savaşı devam etmektedir. Kırıp dökerek, yok ederek var olmak en kolayıdır. İyi yanının koruyarak var olmak ise en zorudur.  Peki bir öznenin var olması bulunduğu toplumun varlığını oluşturan etmenlerle çatışıyorsa ne olur? Bir taraf haklı bir taraf haksız diyebilir miyiz? Desek biz olasılıklı yaşamı basite indirgemiş olmaz mıyız? Tarihe katkısı olan insanlar bir şeyleri dönüştüren değiştiren insanlar hep ön yargıların yasakların kurbanı olmuşlardır ama belki de bu farkındalık onları tarihi değiştiren insanlar statüsünde yer aldırmıştır, bilemeyiz…

Yapay oyun filminde Alan Turing’in var olma savaşından bir parça izlediğimize dair bir yorum yapılabilir.  film  zaman olarak ikinci dünya savaşı zamanında geçmektedir.  Nazilerin şifreli haberleşme sisteminin kırılması gerekmektedir ve Alan  bu göreve kendisi talip olur.  Ve bu şifrenin kırılması için oluşturulan takımın içerisine girer lakin Alan bir asosyaldir daha doğrusu insanlara güven sorunu olan birisidir. Bu grup içerisin de yararlı bir duruş sergileyemez ve kafasındakini yapmak için  gerekli  yerlere başvurur ve bu gerekli yerlerden biri William Churchill olması da onu yıldıracak bir şey değildir.

Alan yalnız bir ergenlik geçirmiştir. İlk ve tek arkadaşı olan Christopher ‘a da farklı bir şekilde bağlanmıştır. Büyük insanların o büyük insan olma serüveninde onlara o inancı potansiyeli hissettirecek insanlar vardır. Christopher da Alan için bu görevi üstlenmiş kişiydi. 

Toplum onun normlarına düzenine uymayan kişiyi ya da kişileri sevmez ve onları bastırmaya yok etmeye ezmeye çalışır Alan bu gerçekle lise yıllarında yüz yüze geliyor havuçlar ve bezelyeler birbirine değmemeli diyor ama çevresindeki yaşıtları onu ucube olarak isimlendirip kendi güçlerini gösterecek bir şey olarak bakıyorlar. Onu masanın altına kapatıp tahtaları üzerine koydukları zaman  tepki vermesi onları o kadar eğlendiriyordu ki  lakin ses kesilinceye kadar. Şiddet karşısında bir karşı çıkış buldu mu devam ediyor bulmadığı zaman sönüp gidiyordu.

Alan toplum tarafından hep bu şiddeti görüyor ama o bir şeyler yapabilirim gücü umutsuzluktan kurtarıyordu lakin bir yere kadar! Peki var olmak sadece insanın mücadelesi mi yoksa bir de kadının var olma mücadelesi de var mı? Maalesef ki evet var.  Joan Clarke de filmde kadının var olma mücadelesinde bir yer tutuyor. Ve Alan’ın kafasındakileri gerçekleştirmesine ve onun diğer insanlara şans vermesini sağlıyor. Bir nevi yardımcı kuvvet oluyor. Alan da ona zekasıyla var olması için olanak sağlıyor çünkü o zamanlar bayanlar sadece sekreter olabilir ve bir bulmaca çözmekten bile acizdir!

Kendisine ait bir sırrı olan bir adam. O adam savaşı durduracak şifreleri de çözen bir adam. Ama Almanların bunu anlamaması için sırın üstüne sır eklemesi gereken adam da o. İnsanın sınırı sorunu her zaman ve her yerde var olagelecektir. Burada da Alan’ın ve arkadaşları küçük ölçekte 100 hayat mı büyük ölçekte savaşın erken bitmesi mi? Sorusuyla yüz yüze kalıp büyük ölçekten bakmaları. Bir fedakarlık bir merhamet bir de büyük cesaret vardı o karar da. Bir şeyleri değiştiren insanlar adımların ötesini görenlerdir ama bu onları her zaman iyi hissettirecek diye bir şey yoktur.

Toplumlar da insanlar gibidir almayı severler ama vermek içlerinde yoktur. Nankörlükte vardır. Kahramanları severler ama bilinen gözleri önünde olanları gizli kahramanları sevmezler. Devletler de açık olmayı sevmeyip gizliliğe bayılırlar. Alan TURİNG de filmde bu ikisi arasında kalıp sonunda toplumun nankörlüğünde devletin gizliliğinde kaybolmaktadır.